Free

Μια απροσδόκητη ανακάλυψη

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, το τρέξιμο με γυμνά πόδια, το οποίο αποτελούσε πάντα ένα εξειδικευμένο στοιχείο της ευρύτερης κοινότητας του τρεξίματος, αυξανόταν σιγά-σιγά σε δημοτικότητα. Την ίδια στιγμή, η Nike μάθαινε ότι τα δημοφιλή παπούτσια τρεξίματος της δεν ήταν τόσο καλά όσο θα μπορούσαν απαραίτητα να είναι. Κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης με τον ειδικό προπονητή Vin Lananna, ο Tobie Hatfield, διευθυντής καινοτομίας για αθλητές στη Nike, έκανε μια απροσδόκητη ανακάλυψη. Ο Lananna είχε συνιδρύσει την ομάδα Nike Farm Team για να υποστηρίξει τους δρομείς αποστάσεων του Στάνφορντ μετά το πανεπιστήμιο και ο Hatfield ήθελε να μάθει πώς ακριβώς οι αθλητές του προπονητή έγιναν τόσο καλοί δρομείς. Προς έκπληξή του, του είπαν ότι μέρος του μυστικού ήταν ότι έβγαζαν τα παπούτσια της Nike όταν έτρεχαν. Αυτό το σχόλιο έστειλε την μάρκα σε ένα ταξίδι στον κόσμο του ξυπόλυτου τρεξίματος, φέρνοντας μια νέα μορφή τεχνολογίας παπουτσιών, γνωστή ως Nike Free.

Σπάζοντας νέους δρόμους

Μετά τη σοκαριστική αποκάλυψη της Lananna, ο Hatfield ξεκίνησε να εργάζεται μαζί με τον Eric Avar, αντιπρόεδρο δημιουργικής καινοτομίας, για να ανακαλύψουν πώς θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις προσφορές της Nike στο τμήμα του τρεξίματος. Το πρώτο πράγμα που διαπίστωσαν ήταν ότι υπήρχαν ελάχιστες διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την επιστήμη του ξυπόλυτου τρεξίματος, οπότε αποφάσισαν να κάνουν τη δική τους έρευνα, η οποία αποδείχθηκε αρκετά πρωτοποριακή για την εποχή. Επιστράτευσαν τον Jeff Pisciotta, διευθυντή του εργαστηρίου αθλητικών ερευνών της Nike, για να πραγματοποιήσει δοκιμές σε δρομείς του Στάνφορντ, άνδρες και γυναίκες, καθώς έτρεχαν στο γήπεδο γκολφ του πανεπιστημίου. Για να επικεντρωθεί στο πόδι, έστησε μια σειρά πειραμάτων χρησιμοποιώντας κάμερες υψηλής ταχύτητας σε συνδυασμό με ειδικά πέλματα και άλλους αισθητήρες για να μετρήσει ακριβώς πώς κινούνται οι μύες και οι τένοντες κατά τη διάρκεια του ξυπόλυτου τρεξίματος. Κατέγραψε τα διάφορα σημεία πίεσης του ποδιού και τις δυνάμεις που ασκούνταν σε αυτό καθώς προσέκρουε στο δάπεδο, καθώς και τις γωνίες των αρθρώσεων όταν βρισκόταν σε κίνηση. Αυτό έδωσε στον Pisciotta μια πολύ σαφή εικόνα των ακριβών κινήσεων και θέσεων του ποδιού καθώς αυτό περνούσε από το πλήρες εύρος της κίνησής του.

Γνώση του ξυπόλητου ποδιού

Αυτό που έδειξε αυτή η έρευνα στον Hatfield και την ομάδα του ήταν ότι το πόδι συμπεριφερόταν πολύ διαφορετικά όταν ήταν ντυμένο με παπούτσι από ό,τι όταν ο δρομέας κινούνταν ξυπόλητος. Ερχόταν σε επαφή με το έδαφος σε μια πιο επίπεδη, πιο ουδέτερη γωνία, χρησιμοποιώντας ένα πιο πλήρες εύρος κίνησης μέσω της μπάλας του ποδιού και των δακτύλων των ποδιών, τα οποία σφίγγονταν λίγο στο έδαφος πριν ξεδιπλωθούν καθώς απομακρύνονταν, αφήνοντας την επαφή με το έδαφος μόνο όταν το υπόλοιπο πόδι ήταν σχεδόν κάθετο σε αυτό. Τα παραδοσιακά παπούτσια τρεξίματος αποσκοπούσαν στην προστασία και τη στήριξη του ποδιού κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, αλλά, με τον τρόπο αυτό, περιόριζαν αυτή την κίνηση, πράγμα που σήμαινε ότι πολλοί από τους μύες του δεν χρησιμοποιούνταν ή δεν ασκούνταν. Έχοντας αυτές τις γνώσεις στα χέρια της, η Nike ξεκίνησε να δημιουργήσει έναν δρομέα που θα απελευθέρωνε το πόδι για να κινείται με έναν πιο φυσικό τρόπο που θα ήταν πιο κοντά στο τρέξιμο ξυπόλυτος, ενώ παράλληλα θα το προστάτευε από πιθανούς κινδύνους που μπορεί να συναντήσει κανείς όταν τρέχει στην πόλη.

Μια ευέλικτη τεχνολογία

Οι Pisciotta, Hatfield και Avar συνεργάστηκαν για να κατασκευάσουν ένα παπούτσι που έδινε στο πόδι μεγαλύτερο έλεγχο σε κάθε βήμα. Για να το πετύχουν αυτό, χρησιμοποίησαν μια διαδικασία που ονομάζεται siping, η οποία είχε εφευρεθεί στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ως ένας τρόπος για να σταματήσουν τα ελαστικά των αυτοκινήτων και τα παπούτσια να γλιστρούν σε υγρές συνθήκες. Συνίσταται στην κοπή εξαιρετικά λεπτών σχισμών στη σόλα, οι οποίες, ενώ παρέχουν πρόσφυση, απελευθερώνουν επίσης την όποια ακαμψία του υλικού, καθιστώντας το εξαιρετικά εύκαμπτο κατά τη διαδικασία. Κάτω από τα δάχτυλα των ποδιών προστέθηκαν αυλακώσεις ανάστροφης ευκαμψίας, οι οποίες έκαναν το Nike Free να ξεχωρίζει από άλλα παπούτσια για τρέξιμο, καθώς απελευθέρωναν τα δάχτυλα να λυγίζουν, να πιάνουν και να επεκτείνονται όταν χρειαζόταν. Αυτό διευκόλυνε μια πολύ πιο φυσική κίνηση τρεξίματος που ήταν πολύ πιο κοντά στο τρέξιμο ξυπόλυτων ποδιών σε σχέση με τα άλλα μοντέλα της μάρκας.

Η διαδικασία σχεδιασμού περιλάμβανε συνεχείς δοκιμές και λάθη, με μικρές αλλαγές που γίνονταν κάθε φορά για να διαπιστωθεί τι λειτουργούσε καλύτερα. Στο τέλος, αυτό σήμαινε ότι η μηχανική ήταν απίστευτα λεπτομερής, καθώς η ομάδα προσάρμοζε το βάθος των λάκκων κατά χιλιοστά κάθε φορά μέχρι να βρει την ιδανική κατασκευή. Μαζί με αυτό, έδωσαν στο Free μια πιο ισορροπημένη κλίση από τη φτέρνα προς τα δάχτυλα, μια γωνία 33 μοιρών (η γωνία που το πόδι σηκώνεται από το πάτωμα κατά τη διάρκεια του βήματος) και ένα πιο επίπεδο μοτίβο πρηνισμού που αποσκοπούσε στη δημιουργία μιας πιο φυσικής κίνησης από πλευρά σε πλευρά κατά τη διάρκεια του βήματος, ώστε να αποτρέπεται το πόδι να κυλάει πολύ προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση και να προκαλεί τραυματισμούς. Εκτός από το να κάνουν τη σόλα όσο το δυνατόν πιο ευέλικτη, ο Hatfield και ο Avar ήθελαν να χρησιμοποιήσουν μια ελάχιστη ρύθμιση σε όλο το μήκος, με ελαφριά, ελαστικά, αναπνεύσιμα υλικά σε όλο το πάνω μέρος που προσαρμόζονται στο πόδι και μετατοπίζονται μαζί με τη φυσική του κίνηση. Όλα αυτά τα στοιχεία συνδυάστηκαν για να κάνουν το Nike Free να μοιάζει περισσότερο με προέκταση του ποδιού παρά με παπούτσι για τρέξιμο.

Η κλίμακα του Free

Το πρώτο μοντέλο Free, το Nike Free 5.0 V1, κυκλοφόρησε το 2004, τρία χρόνια μετά την καθοριστική συζήτηση του Hatfield με τον Lananna. Διέθετε την εύκαμπτη σόλα με τα πέλματα, η οποία ήταν χαμηλά στο έδαφος για την αίσθηση του ξυπόλυτου, ένα παραδοσιακό σύστημα κορδονιών και, σε αντίθεση με άλλα παπούτσια για τρέξιμο ξυπόλυτου, δεν είχε μεμονωμένες διαμορφώσεις στα δάχτυλα των ποδιών. Επίσης, διέθετε ένα γραφικό σκελετό με τα οστά του ποδιού σε όλη την εσωτερική σόλα για να αντιπροσωπεύει την έμφαση της Nike στην ανατομία στο σχεδιασμό της. Ο αριθμός 5.0 ήταν επίσης σημαντικός. Έδειχνε πόσο κοντά ήταν η εμπειρία του τρεξίματος με το παπούτσι στο τρέξιμο ξυπόλυτος, αντιπροσωπεύοντας μια θέση στην "Κλίμακα Free" ή, όπως την ονόμασε ο Pisciotta, το "Free Continuum". Όπως και να 'χει, η ιδέα ήταν απλή - η κλίμακα πήγαινε από το 0,0 έως το 10,0, με τη χαμηλότερη βαθμολογία να υποδηλώνει πλήρες ξυπόλητο τρέξιμο και την υψηλότερη βαθμολογία να υποδηλώνει ένα παπούτσι με έντονη επένδυση. Το πρώτο παπούτσι τρεξίματος Free ήταν τοποθετημένο ακριβώς στη μέση, υποδηλώνοντας ότι βρισκόταν στη μέση μεταξύ των παραδοσιακών δρομέων και του εντελώς ξυπόλυτου τρεξίματος, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμβιβασμός μεταξύ των δύο. Από τότε η Nike έχει παίξει με αυτό το σύστημα αρίθμησης, αλλάζοντάς το για την κυκλοφορία του Nike Free RN το 2016. Μέχρι το 2019, όταν επανήλθε το σύστημα αρίθμησης, όλα τα παπούτσια Free έπαιρναν απλώς την ονομασία RN, χωρίς αριθμό που να υποδεικνύει το επίπεδο αντικραδασμικής προστασίας.

Συνεχής εξέλιξη

Από το λανσάρισμά της το 2004, η τεχνολογία Free της Nike έχει υποστεί πολλές αλλαγές στην πορεία. Στα χρόνια αμέσως μετά την κυκλοφορία του Nike Free 5.0 V1, οι νεότερες εκδόσεις κατασκευάστηκαν με διαφορετικά υλικά που βελτίωναν την άνεση, την ευελιξία, την ανθεκτικότητα ή και τα τρία, όπως η εξωτερική σόλα από καουτσούκ BRS 1000 από άνθρακα και η ενδιάμεση σόλα Phylite που προστέθηκαν στο V3 το 2007. Αυτά τα μοντέλα πωλούνταν πάντα ως καλές επιλογές για όσους εργάζονταν για την ενδυνάμωση των ποδιών τους και τη βελτίωση της φυσικής τους βάδισης. Το 2008, το Nike Free 3.0 έγινε το χαμηλότερο παπούτσι στην κλίμακα μέχρι σήμερα. Σχεδιάστηκε για να είναι επίσης εξαιρετικά ελαφρύ, με ένα λεπτό, δίφυλλο πλέγμα στο επάνω μέρος που αντικατέστησε τις προηγούμενες υφασμάτινες επικαλύψεις. Δύο χρόνια αργότερα, το V2 του Free 3.0 είχε ένα μονοκόμματο πλέγμα στο επάνω μέρος με επικαλύψεις χωρίς ραφές για την καλύτερη δυνατή αίσθηση ξυπόλυτου πατήματος.

Η εμπειρία του ξυπόλυτου τρεξίματος

Όταν ήρθε το 2009, η Nike βρέθηκε στην κορυφή ενός κύματος. Ο Αμερικανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Christopher McDougall κυκλοφόρησε το δημοφιλές βιβλίο του για το τρέξιμο ξυπόλυτος, Born to Run: A Hidden Tribe, Superathletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen, το οποίο υποστήριζε ότι τα σύγχρονα ενισχυμένα παπούτσια οδηγούσαν σε περισσότερους τραυματισμούς στο τρέξιμο. Κατά την έρευνά του για το βιβλίο, πέρασε χρόνο με μια φυλή ιθαγενών του Μεξικού, οι οποίοι έτρεχαν τακτικά τεράστιες αποστάσεις με λεπτά σανδάλια χωρίς να υποστούν τραυματισμούς. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν σε εξαιρετική φυσική κατάσταση και η ιστορία τους ενέπνευσε τον McDougall για τη συγγραφή του βιβλίου. Το βιβλίο προκάλεσε κάτι στην κοινότητα του τρεξίματος, οδηγώντας σε μια εξάπλωση των ξυπόλυτων δρομέων και στην ίδρυση του Barefoot Runners Society στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα χρόνο αργότερα, ο μαραθώνιος της Νέας Υόρκης είχε περισσότερους ξυπόλητους δρομείς από ποτέ. Η Nike εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο αυτή την περίοδο, κυκλοφορώντας το V4 του Free 5.0 το 2009 ως το τέλειο μεταβατικό παπούτσι μεταξύ του παραδοσιακού τρεξίματος και του ξυπόλυτου τρεξίματος. Η μάρκα ενθάρρυνε τους ανθρώπους να κάνουν αυτή την κίνηση, υποδεικνύοντας ότι το να τρέχεις ξυπόλυτος ή τουλάχιστον πιο κοντά σε αυτό, θα μπορούσε να βοηθήσει στην οικοδόμηση ισχυρότερων ποδιών, καθώς οι τένοντες και οι μύες που είχαν προηγουμένως παραμεληθεί σε πιο ανθεκτικά υποδήματα θα μπορούσαν τώρα να ασκηθούν ξανά. Με τη βοήθεια του Nike Free, οι δρομείς μπορούσαν να διαφοροποιήσουν την προπόνηση που παρέχεται στα πόδια και τα πόδια τους, ενώ παράλληλα εξακολουθούσαν να έχουν μια μικρή υποστήριξη κάτω από τα πόδια.

Όχι μόνο δρομέας

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 και μετά, τα μοντέλα Free κυκλοφόρησαν και για άλλους σκοπούς, όπως ένα παπούτσι cross training με την ονομασία Nike Free Sparq. Το 2011 κυκλοφόρησε και ένα γυναικείο μοντέλο, το Women's Free TR Fit 2. Φτιαγμένο με τριγωνικά μοτίβα σίπας στη σόλα, βοηθούσε την πολυκατευθυντική κίνηση, καθιστώντας το κατάλληλο για μια σειρά από προπονήσεις. Την ίδια περίπου εποχή, το Nike Free Walk+ προσέφερε στο κοινό ένα άνετο παπούτσι για περπάτημα, ενώ το Nike Free Gym+ απευθυνόταν στους λάτρεις της γιόγκα.

Το 2012, το Nike Free Run 2 είδε την τεχνολογία να παίρνει μεγαλύτερη ώθηση στην αγορά της μόδας. Ο Mark Miner, ανώτερος σχεδιαστής υποδημάτων στη Nike, είχε επικεντρωθεί στη δημιουργία εξαιρετικών παπουτσιών επιδόσεων στη σειρά Free Run+, αλλά η χρήση του χρωματικού μπλοκαρίσματος για την ανάδειξη των νέων στοιχείων επιδόσεων που προστίθεντο σε κάθε σχέδιο οδήγησε σε μερικά σαγηνευτικά και εμβληματικά μοντέλα που προτιμήθηκαν τόσο ως είδη μόδας όσο και ως παπούτσια τρεξίματος. Παράλληλα, το Nike Free είχε αρχίσει να προσελκύει συνεργασίες υψηλού προφίλ, όπως αυτή με τον Tiger Woods, του οποίου η υπογραφή Tiger Woods '13 έφερε το Free στους παίκτες του γκολφ. Ο κόσμος του σκέιτινγκ απέκτησε επίσης πρόσβαση στην τεχνολογία Free το 2018, όταν αυτή τοποθετήθηκε στη σόλα της συνεργασίας του σκέιτερ Nyjah Huston, του Nike SB Nyjah Free. Αυτό προκάλεσε μια σειρά κυκλοφοριών του Nyjah, η χρήση του Nike Free από τους οποίους αποτελεί μεγάλη καινοτομία στην κοινότητα του skating.

Μια φυσική αίσθηση

Καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας της τεχνολογίας Free, οι σχεδιαστές της Nike συνέχισαν να συνεργάζονται με δρομείς όλων των επιπέδων, από τα κολλεγιακά αθλήματα μέχρι τους αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων, για να δοκιμάσουν νέες ιδέες, αλλά η έμπνευση ήταν πάντα μόνο ένα πράγμα - η φυσική κίνηση του ποδιού κατά τη διάρκεια του τρεξίματος. Μέσω της Κουζίνας Καινοτομίας της, η Nike εξέταζε όλο και πιο λεπτομερώς τον τρόπο λειτουργίας του ποδιού, ενώ κάθε νέο σχέδιο Free έπρεπε να περάσει από μια αυστηρή διαδικασία δοκιμών για να βεβαιωθεί ότι η τεχνολογία ταιριάζει στο όνομα. Οι αυλακώσεις ευκαμψίας αποτελούσαν πάντα αναπόσπαστο μέρος του σχεδιασμού, υποβαλλόμενες σε επανειλημμένες δοκιμές για να διασφαλιστεί ότι βρίσκονται στην καλύτερη θέση και στο καλύτερο βάθος. Εκτός από τις σχισμές που διατρέχουν τη σόλα κατά μήκος και επάνω, τα νεότερα μοντέλα διαθέτουν ένα εξαγωνικό μοτίβο σχισμών για να παρέχουν καλύτερη πολυκατευθυντική κίνηση. Το 2012 προστέθηκαν για πρώτη φορά εγκάρσιες αυλακώσεις κάμψης για τα πέλματα, βελτιώνοντας την αίσθηση του ξυπόλυτου, ενώ οι εκδόσεις 3.0 περιέχουν περισσότερα sipes για απόλυτη ευελιξία. Όπως και αν εμφανίζονται οι λαβίδες, πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται σε όλο το μήκος της σόλας για να διευκολύνουν τη φυσική κίνηση ολόκληρου του ποδιού. Το Free έχει επίσης συνδυαστεί με κάποιες από τις άλλες τεχνολογίες της Nike όλα αυτά τα χρόνια, από την αντικραδασμική προστασία Zoom μέχρι το υλικό Flyknit στο πάνω μέρος και το σύστημα δεσίματος Flywire. Αυτές οι δύο τελευταίες τεχνολογίες είναι ιδανικές προσθήκες στο Free, δίνοντάς του ακόμα μεγαλύτερη ευελιξία για την αυθεντική φυσική αίσθηση. Η τεχνολογία Free έχει περάσει ακόμη και σε άλλα σχέδια της Nike, όπως το Metcon. Ξεκινώντας από το Nike Free x Metcon και εμφανιζόμενο αργότερα στο Nike Free Metcon 4, οι στενές σχισμές στο μπροστινό μέρος του πέλματος βοήθησαν αυτό το σταθερό μοντέλο προπόνησης να παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία και ευκολία στην κίνηση μέσω του μπροστινού μέρους του παπουτσιού, προσθέτοντας περαιτέρω στις ποικίλες εφαρμογές του.

Το πόδι απελευθερώνεται

Η τεχνολογία Nike Free ξεκίνησε με μια απλή συζήτηση που άναψε μια ιδέα στο μυαλό των κορυφαίων σχεδιαστών της μάρκας. Για πολλά χρόνια, η εστίαση ήταν στη στήριξη και την προστασία του ποδιού, αλλά με το Free, αυτό άλλαξε εντελώς, οδηγώντας τον δρομέα σε κάτι πιο απελευθερωτικό. Με απίστευτη προσοχή στη λεπτομέρεια, η σειρά εξελίχθηκε ώστε να κινείται σε αρμονία με τους διάφορους μύες και τένοντες του ποδιού - για να αισθάνεται σαν μέρος του. Με τη μείωση του προστατευτικού μαξιλαριού, οι δρομείς μπορούν να ενεργοποιήσουν ξανά τους μυς και τις αρθρώσεις που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί επαρκώς και να βιώσουν τη χαρά του ξυπόλυτου τρεξίματος, ενώ παράλληλα εξακολουθούν να έχουν την προστασία που χρειάζονται. Με κάθε επανάληψη, το Nike Free μας φέρνει όλο και πιο κοντά στην απόλυτη αίσθηση του ξυπόλυτου τρεξίματος.